75 jaar, een heel mensenleven. Een mensenleven waarin de levende slachtoffers worstelden met hun trauma’s. Waarin zijn werden achtervolgd door nachtmerries, die overgingen op hun kinderen. Waarin ze worstelden met het gevoel in de steek gelaten te zijn, ontkend te zijn door juist die instanties waarvan ze – en wij vandaag ook nog – bescherming verwachten. Ze hebben er lang op gewacht. Velen hebben het niet meer mee gekregen, maar voor de laatste overlevenden is het een belangrijke erkenning van hun lijden en onrecht.
Kritiek op Rutte
Op het internet is er ook kritiek. Hoe kun je herdenken bij een Holocaustmonument, terwijl er verderop mensen worden gebombardeerd, mensen naamloos in een gevangenis verdwijnen, doodgemarteld worden en sterven aan honger, ziekte of uitputting? Of je plaatst een ontroerend Auschwitzdocument en zet je in voor huidige oorlogsoverlevenden en bent tegen dit soort regimes. Of je ziet af van openlijk medeleven met wat 75 jaar geleden gebeurde, omdat je inziet dat je niets doet voor de slachtoffers van de oorlogen van vandaag, is de emotionele stelling.
Ik ben het er niet mee eens; wat mij betreft is dit veel te dwingend. Maar ik snap wel de emotie van de schrijvers. Excuses aanbieden voor het nalaten van iets wat je had kunnen doen, roept ook de vraag op of er vandaag de dag niet opnieuw iets dergelijks gebeurt terwijl wij toekijken. Er zijn nog steeds genoeg brandhaarden op de wereld, waar mensen worden ontmenselijkt door onderdrukkende regimes als Syrië, Noord-Korea, of Iran. Om er maar een paar te noemen.
De waarheid is vaak niet zo zwart en wit, kent mitsen en maren. Dat was ongetwijfeld waarom de excuses van de regering zo lang op zich hebben laten wachten. Wie was de overheid in die tijd? Ook degenen die zich wel verzet hebben, worden erdoor geraakt. Van mij had het echter niet zo lang mogen duren.
Een excuus is ook een verplichting
Excuses aanbieden is een begin. Maar niet vrijblijvend. De Holocaust en onze te nalatige houding, brengt de verplichting met zich mee ons vandaag te verzetten tegen het opkomende antisemitisme. En voor al die andere gebieden waar de menselijkheid op het spel staat. Dat geldt in het bijzonder voor de overheid als hoeder van mensenrechten.
Een vertrouwenwekkende overheid is in staat te benoemen waar hij tekort is geschoten. Daar gepaste excuses voor aan te bieden. En daar vervolgens consequenties aan te verbinden. Zo kan een begin van vertrouwen ontstaan bij diegenen die erdoor getroffen zijn. Daar stopt het niet. Een excuus is ook een verplichting het anders te doen. Een nieuw hoofdstuk te schrijven. Alleen zo kan de overheid laten zien dat ze het ook meent en het geen loze woorden zijn. En dat is hard nodig in een tijd waarin het vertrouwen in de overheid onder grote druk staat.
