Als historica doet Beatrice de Graaf al langer onderzoek naar de geschiedenis van veiligheid in Europa, en ziet zij ook dat er tijdens rampen en epidemieën vaak werd gezocht naar een religieuze reden of oorzaak. Bij veel rampen in het verleden werd er door christenen, waaronder ook bekende kerkvaders zoals Augustinus of Maarten Luther, gesproken over ‘de toorn van God’ of de ‘Wrake Gods’.
Angst inboezemen
In de podcastaflevering vertelt zij hoe ook vandaag de dag christenen, waaronder ook verschillende in het Reformatorisch Dagblad, deze preken aanhalen om uit te leggen dat de coronacrisis onderdeel is van de straf van God. Iets wat, volgens haar, volledig de plank misslaat.
‘Als je teruggaat naar wat Augustinus of Maarten Luther zeiden, dan zie je dat de toorn van God niet werd aangehaald om mensen angst in te boezemen, maar eigenlijk als een soort troost’, legt De Graaf uit. Zij vertelt hoe Augustinus tijdens de pest van Rome in de derde eeuw juist de toorn van God gebruikt om christenen wakker te schudden en hen te laten zien dat ze niet gevrijwaard zijn van ziekten en plagen, maar dat ze afhankelijk zijn van hun ‘aardse tent’ en daarom barmhartig moeten zijn naar anderen.
Maarten Luther in het noodhospitaal
Maarten Luther ging daarin nog een stap verder, zegt de historica. Ook Luther sprak van de ‘Wrake Gods’ in zijn preken, en preekte dat het ging om een beproeving van God. Maar, zo zegt De Graaf, niet om te donderpreken, maar juist om mensen op te roepen om hun christenplicht te doen. Daarvan gaf Luther zelf het voorbeeld: tijdens de builenpest die ook in Wittenberg rondwaarde, hielp Luther in de veldhospitalen en verloor ook zelf een kindje aan de pest.
De Graaf: ‘Als je Luther hoort spreken over de toorn van God is dat altijd verbonden met genade. Luther dankt God voor de genade, omdat Hij ons heeft laten leven. En die genade moet ons altijd oproepen om ons in te zetten voor de mensen die lijden. Net zoals Christus dat heeft gedaan toen Hij de melaatsen opzocht.”
Wraak en toorn
Volgens theoloog Stefan Paas laat dit zien dat we misschien andere woorden moeten zoeken voor de termen wraak en toorn. Wij hebben nu vaak negatieve associaties met deze woorden, legt hij uit, terwijl wij deze begrippen weer opnieuw moeten begrijpen. ‘Mensen hebben nu er vaak een beeld bij van een dysfunctionele vader die zijn kinderen in elkaar timmert wanneer Hij er maar zin in heeft. (…) Terwijl God in de eerste plaats rechtvaardig en liefdevol is, en de toorn van God is altijd bedoeld om te herstellen”.
Beluister hier de aflevering van de Ongelooflijke Podcast met Beatrice de Graaf en Stefan Paas.
